Brecht’in Sezuan'ın İyi İnsanı oyununu sahneledikleri için ONK Ajans'ın kendilerinden talep ettiği telif ile gündeme gelen Boğaziçi Üniversitesi Oyuncuları (BÜO) ile bir söyleşi gerçekleştirdik. Dün sitemizde yayınlanan, ONK Ajans'ın konu ile ilgili açıklamasının (http://mimesis-dergi.org/2012/12/onk-ajanstan-aciklama) ardından BÜO'dan Bilal Akar ve Dila Okuş ile konuştuk.
Boğaziçi Üniversitesi Oyuncuları (BÜO) Sezuan'ın İyi İnsanı adlı oyunu ne zamandan beri oynuyor?
Sezuan'ın İyi İnsanı oyunu kulüpte 2011-2012 eğitim prodüksiyonu olarak ele alındı. Eğitim prodüksiyonunda kulübe her yıl yeni gelen oyuncuların tiyatro ile tanışmaları ve belli bir düzeyde teatral birikim elde etmeleri amaçlanır. Sezuan'ın İyi İnsanı'nı ele almamızın amacı, Brechtyen tiyatro yapma iddiası taşıyan kulübün Bertolt Brecht ve oyunları üzerine hem masa başında hem de sahne üzerinde eğitim araştırma çalışması yürütmekti. Bu amaçla ele aldığımız oyun 13 Nisan 2012'de ilk gösterimini gerçekleştirdi ve Boğaziçi Üniversitesi kampüsünde 10 kez sahnelendi. Ayrıca 2012 bahar döneminde, ODTÜ, Ege Üniversitesi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Yeditepe Üniversitesi tiyatro şenliklerinde seyirci ile buluştu. 19 kasım 2012 tarihinde de TAKSAV'ın düzenlediği 17. Uluslararası Ankara Tiyatro Festivali'nde sahnelendi.
ONK Ajans'ın telif talebi ne zaman geldi?
BÜO olarak festivaldeki oyunumuza hazırlandığımız kasım ayında, oyuna çok kısa bir zaman kalmışken kulüp üyelerimizden birine ONK Ajans'tan gelen bir telefon ile bu talepten haberdar olduk.
Talebin geldiği tarihten oyun TAKSAV'da sergilenene kadarki süreç nasıl işledi? Bu süreci nasıl yorumluyorsunuz?
Yapılan telefon görüşmesinde amatör tiyatroların telif ödememesi gerektiği görüşümüzü kendilerine ilettik fakat bunu kaale almayan ONK Ajans "müdürümüzle" iletişime geçeceğini belirtti. Ancak üniversiteler müdürle değil rektörle yönetildiği için Boğaziçi Üniversitesi Rektörlüğü'ne bir yazı göndermek durumunda kaldılar. ONK Ajans Ltd. Şti. adına Sahne Sanatları Sorumlusu Aslıhan Gülay imzasıyla yazılan yazıda, Bertolt Brecht'in telif haklarını koruyan Almanya'daki "Suhrkamp Verlag" firmasının Türkiye temsilcisi olduklarını belirtip oyunun tarafımızca izinsiz sahnelendiği ve FSEK'e uymayan bu temsillerin durdurulmadığı takdirde yasal yollara başvuracakları ifadeleri yer almaktaydı. Konuyla ilgilenen okulun avukatı bilet satışı yapıldığı için ONK Ajans'ın haklı çıkabileceğini iddia etti. Okul yönetimi ise, mahkemelik olmak istemediği ve TAKSAV festivalinde oyunumuzu sergileyebilmemiz için telif ücretini ödedi. ONK Ajans'ın sitenizde yayınlanan açıklamasında bizimle yaptıklarını iddia ettikleri sözleşme aslında okul yönetimi ile gerçekleşmiştir. Yeri gelmişken bu konuda bir düzeltme yapmak isteriz. Bütün bu süreç boyunca amatör tiyatrolardan telif ücreti talep edilmesinin nasıl gündemleştirileceği kulüpte bir tartışma konusuydu. Oyun sergilendikten sonra kulüp olarak bir değerlendirme yaptık. Festival öncesi sürecin okul yönetimi tarafından telif ücreti ödenerek kotarmacı bir şekilde işletildiği, kulübün de bu konuda uyarıcı olmak konusunda atıl kaldığı sonucuna vardık. Bu noktadan sonra amatör tiyatrolardan telif talep edilmesinin hem hukuki hem teatral etik bağlamında hiçbir meşru yanı olmadığını gerek kamuoyuna gerekse ONK Ajans'a çeşitli yollarla iletme sorumluluğunu taşıdığımızı düşünüyoruz.
BÜO önceki yıllarda oynadığı Brecht oyunlarında böyle bir talep ile karşılaştı mı?
Özellikle 70'li yıllardan bu yana Bertold Brecht'in çeşitli oyunlarını seyirci ile buluşturan BÜO daha önce böyle bir taleple karşılaşmamıştı. ONK Ajans'ın söz konusu talebiyle, TAKSAV festivalinin programı açıklandığı noktada karşılaştık. Uzun yıllardır festival kapsamında Ankara seyircisi ile de buluşan Boğaziçi Üniversitesi oyuncuları 2007 yılında Puntila Ağa ile Uşağı Matti oyununu festival kapsamında sahnelenmişti. Telif talebinin tiyatroda özerklik tartışmalarının gündemi hayli meşgul ettiği ve neoliberal piyasa koşullarının amatör tiyatroyu da etkisi altına aldığı böyle bir dönemde ortaya çıkması şaşırtıcı değil.
Oyunun çevirmeni bu konuda ne düşünüyor? Kendisi ile iletişime geçtiniz mi?
Kendisi de eski bir RCP (Robert Collage Players) üyesi olan oyunun çevirmeni Özdemir Nutku'ya yaptığımız bilgilendirme sonucunda Robert College Players'de hem İngilizce hem Türkçe oyunlar oynadığını, buranın amatör çalışmalar içerdiğini ve kendi ismini çevirmen olarak belirttiğimiz sürece hukuki bir problemin oluşmayacağı görüşünü sundu. Ancak kendisi de Brecht'in oyunlarının ve yapıtları için bestelenen müziklerin çok sert biçimde korunduğu ve kendi üniversitesinde de benzer sorunlarla karşılaştığını belirtti.
Oyunun Almanya’daki haklarına sahip yayınevi ile iletişime geçtiniz mi?
Brecht'in Almanya'daki haklarını koruyan "Suhrkamp Verlag" firmasıyla yaptığımız görüşmede Almanya'da amatör ya da profesyonel tiyatroların fark gözetilmeksizin telif uygulamasına tabii olduğunu belirttiler. ONK Ajans'ın talebinin meşru olduğu ve telif ücreti ödememiz gerektiği kanısındalar. Ancak 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun 33. maddesi "Yayımlanmış bir eserin tüm eğitim ve öğretim kurumlarında yüz yüze eğitim ve öğretim maksadıyla doğrudan veya dolaylı kar amacı gütmeksizin temsili, eser sahibinin ve eserin adının mutat şekilde açıklanması şartıyla serbesttir" ifadesini içerir. Bu yasa ile açıkça görülmektedir ki kar amaçlı hareket etmesi zaten doğasına aykırı amatör tiyatrolardan telif ücreti talep edilmesi son derece haksız bir taleptir.
Bundan sonraki süreçte ne yapmayı planlıyorsunuz?
Çeşitli üniversitelerin tiyatro topluluklarının imzacı olduğu bir bildiri yayınladık. Bildiriye şu linkten ulaşmak mümkün: amatortiyatrolartelifitartisiyor.blogspot.com Gerek hukuki açıdan gerekse etik olarak haksız bulduğumuz bu talebin meşru olmadığı kabul edilene kadar bu konudaki tavrımızı dile getirmekte ısrarcı olacağız. Konuyu çeşitli etkinlikler, toplantılar, kampanyalar ve yazılarla kamuoyu gündeminde tutmaya ve yaygınlaştırmaya devam edeceğiz.
MİMESİS Söyleşi
(Kaynak: Mimesis)
***
Ayrıca bakınız:
