Feridun Çetinkaya
7 Mart 2012
Hürriyet gazetesi köşe yazarı Hadi Uluengin, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları'nda (İBBŞT) sahnelenen "Rosenbergler Ölmemeli" oyunu üzerine kaleme aldığı, 18 Şubat 2012 tarihli Rosenberg'ler gerçeği ve 3 Mart 2012 tarihli Oyun bitti! başlıklı yazılarıyla önemli bir "tartışma" başlattı.
Hadi Uluengin'in ilk yazısının hemen ardından, İBBŞT'nin "Rosenbergler Ölmemeli" oyununu telif sözleşmesi imzalanmadan sahnelediği ortaya çıktı. İBBŞT Yönetimi, İBBŞT Mart 2012 Oyun Programından “Rosenbergler Ölmemeli” Oyunun Kaldırılışı İle İlgili Açıklama başlıklı bir resmi duyuru ile, "ONK Ajans, Alain Decaux’nun temsilciliğini yapmakta olan Fransa’daki SACD Ajansı’ndan bilgi almış ve 23 Şubat 2012 tarihinde, bu oyunun eser sahibi tarafından hiçbir yerde sahnelenmesine izin verilmediği tarafımıza bildirilmiştir." diyerek, sahnelemekte oldukları "Rosenbergler Ölmemeli" adlı oyunu programdan kaldırdı.
Hadi Uluengin'in bir skandalı ortaya çıkaran yazılarında verdiği bilgilerin, yazılarında açıkça vermediği kaynakları da haliyle merak uyandırdı, önem kazandı. Kendi çapımda bir araştırma yaparak Hadi Uluengin'in verdiği bilgilerin kaynağına ulaşmaya çalıştım. Ne var ki dişe dokunur bir sonuca ulaşamadım. Fransızcadan okuyamadığım için, yaptığım yüzeysel "araştırma"nın sadece İngilizce kaynaklarla sınırlı ve yetersiz bir araştırma olduğunun farkındaydıım. Böyle olunca, direkt olarak Hadi Uluengin'e bir e-posta mesajı göndererek verdiği bilgilerin kaynaklarını doğrudan kendisine sordum. Hadi Uluengin sağ olsun, ayrıntılı bir yanıt gönderdi. Bu konuda ilk elden, hemen internet aracılığıyla kolayca ulaşılabilecek kaynaklarla ilgili internet sitelerinin bağlantılarını da paylaştı. Ben de, bu konudaki yazışmamızın ilgili bölümünü Tiyatro Fanzini okurları ve konunun ilgilileriyle aşağıda paylaşıyorum.
Feridun Çetinkaya
7 Mart 2012
***
Hadi Uluengin'e gönderdiğim e-posta mesajları:
Kimden: Feridun Çetinkaya
Kime: Hadi Uluengin
28 Şubat 2012 Salı, 16:27
Konu: Rosenbergler
Merhaba,
Şehir Tiyatroları'ndaki Rosenbergler Ölmemeli oyunu hakkındaki yazınızı okudum. Alain Decaux'nun artık oyununun Fransa'da sahnelenmesini istemediğini yazdınız. Ancak yazınızda bu bilgiye dair herhangi bir kaynağa atıfta bulunmadınız. ONK Ajans yetkilileri de oyunun telifiyle ilgili Fransız telif ajansına başvuruda bulunduklarını ama müspet menfi herhangi bir yanıt alamadıklarını açıkladılar. Anladığım kadarıyla, onların elinde de izin verilmediğine dair somut bir veri ya da belge bulunmuyor. Cevap verilmemiş olmasını, izin verilmiyor olarak yorumluyorlar. Yani bu haliyle konu bir yanıyla hâlâ spekülasyona açık nitelikte. Bu konuda naçizane ben de bir araştırma yapmaya, verdiğiniz bilgiyi doğrulayan somut bir kaynak bulmaya çalıştım ancak herhangi bir kaynağa ulaşamadım. Decaux'nun oyununa dair bu kararını bir dergi, gazete ya da kitapta mı okudunuz? Bir televizyon programı ya da panelde bizzat mı dinlediniz? Bu kaynağa dair künye bilgilerini rica etsem paylaşabilir misiniz?
İyi çalışmalar,
Feridun Çetinkaya
***
Kimden: Feridun Çetinkaya
Kime: Hadi Uluengin
5 Mart 2012 Pazartesi, 12:08
Konu: Rosenbergler Ölmemeli oyunuyla ilgili yazınız hk.
Hadi Bey Merhaba,
Sizden herhangi bir teyit ifadesi ya da yanıt alamayınca, aşağıdaki mesajım size ulaştı mı emin olamadım... Yazınızdaki, Alain Decaux oyununun Fransa'da sahnelenmesini yasakladı açıklamanızın kaynağına dair bilgi ve yardım ricamı bir kez daha size iletmek istedim.
En azından bu mail'imin size ulaştığını, okuduğunuzu teyit edebilirseniz sevinirim.
İyi çalışmalar,
Feridun Çetinkaya
***
Hadi Uluengin'in yanıtı:
Kimden: Hadi Uluengin
Kime: Feridun Çetinkaya
6 Mart 2012 Salı, 14:10
Konu: Cevap
Feridun Bey, merhabalar;
İlkiyle birleştirilmiş ikinci mail’inizi şimdi aldığım için biraz geç cevap veriyorum, özür dilerim. Çünkü “Hürriyet”teki posta adresime pek nadiren ve istisnai olarak bakıyorum. Her neyse, sizin sözünü ettiğiniz meseleye gelince…
Bir kere, şimdi tarihini hatırlayamıyorum ama en az onbeş, muhtemelen daha uzun sene var ki Alain Decaux’un kendi oyununu yasakladığına dair haberleri “Le Monde” ve “Liberation” gibi gazetelerde ta o vakitler okumuştum. Hatta galiba bu ülke televizyon kanallarından birisinde de ya açıklamayı işitmiş, ya da Decaux’nun mülakatını dinlemiştim. Belki de “France Culture” radyosu olabilir, emin değilim.
Sonra, “Histoire” ve “Historia” gibi tarih vülgarizasyonu dergileri (ki söz konusu ülkede genel olarak ‘sol’ addedilirler) konuya ilişkin dosyalar yaptılar. Ve yine hatırladığım kadarıyla da Stéphane Courtois gibi ünlü tarihçiler veya başkaları meseleyi irdelerken Decaux’nun yasaklama kararını satır aralarında tekrar zikrettiler. Bunları o vakitler okumuştum.
Daha ardından Rumen asıllı Fransız ekonomist Florin Aftalion “Rosenberg’lerin İhaneti” (La Trahison Des Rosenbergs) adıyla ve tamamen belgelere dayanarak, galiba 2000’li yılların başında bir kitap yazdı. Feklisov’un ve Sudoplatov ‘un “Hatıralar”ı gibi bu eser de çıktığında alıp okudum. Fakat heyhat, Türkiye’ye dönerken Avrupa ‘da bıraktığım kitapların arasında kaldılar. İşte orada da Alain Decaux’un “Rosenberg’ler Ölmemeli” oyununu yasakladığına dair bilgiler yer alıyordu.
Ancak kitabın şu an elimde olmamasının önemi yok! Zira oyunun Türkiye’de sahnelenmesini eleştirdiğim ilk makaleyi yazmadan önce sağlam durmak ve kimseyi yanıltmamak için tekrar kısaca bir araştırma yaptım. Aftalion’un yine kendi kitabından o yasaklamayı da zikrettiği pasajı da internette hemen buldum. Bağlantısını size de gönderiyorum.
Fakat belki en hayatisi, tekrar internetten Fransa’daki tiyatro telif kurumu “SACD”ın sahip olduğu yazar mülkiyetlerini sıralayan “Dramatik Kumpanyalar Milli Federasyonu”nun sitesine girdim. Decaux’nun oyununun “ebediyen yasaklananlar” listesinde bulunduğunu da derhal gördüm. Malûm, daha sonra İstanbul’da açıklanan karar da bu “SACD”dan gelen cevap üzerine olmuş. Ancak ben kendi hesabıma telif hakları konusunda uzman olmadığım ve uluslararası durumu da bilmediğim için yanılgıya düşmemek kaygısıyla yasaklamanın Fransa’yı kapsadığını yazdım. Meğer daha da ötesi, evrenselmiş. Bunun da sanal bağlantı adresini size gönderiyorum.
Oyunun 2000 yılında tekrar sahnelendiği iddiasına gelince: Yukarıdaki durumdan mutlaka emin olduğum için böylesine bir tarihin mantıken imkansızlığı zaten çok açıktı! Nitekim hem 1979 Lyon Festivali’nde gösteriyi yapmış olan “Théatre 2000” kumpanyasının, hem de aktör Lionel Robert’in internet sitelerine girince yeniden aynı kanıt karşıma çıktı.
İşte hepsi bu! Eh, benim tüm naçizane araştırmalarımın onbeş dakika, hadi bilemediniz yarım saat sürdüğü düşünülürse, Rosenberg’ler gibi çok netameli ve bütün dünyada ipliği çoktan pazara çıkmış bir konuyu tekrar güncelleştirmek cesaretini gösterebilen İstanbul’daki oyun yönetmeninin ve tiyatro idaresinin artık nasıl bir “araştırma”(!) yapmış olduğunu sizin takdirinize bırakıyorum.
Emin olun ki yalan yazmayı zûl addettiğim ve kendime ihanet saydığım için bütün meslek hayatım boyunca tek kelime böyle bir namussuzluğa asla kalkışmadım.
Sorularınızı cevapladığımı umar ve iyi günler dilerim.
Hadi Uluengin
Florin Aftalion’un pasajı:
http://www.denistouret.net/textes/Aftalion.html
Ebedi yasaklama kararının telif listesi:
http://www.fncd-theatre.be/lalistedesinterd/index.html
“Théatre 2000” kumpanyasının yıllara dağılmış repertuar listesi:
http://www.theatre-2000.fr/index.php/parcours-du-theatre-2000
(Kaynak: Tiyatro Fanzini)
